Redactioneel november 2018

door Erik van Meersbergen
PLPO.nl 16 november 2018

Naar aanleiding van het op 7 november verschenen adviesrapport “Ruim baan voor de leraren”*

Adviezen Onderwijsraad verdienen snelle opvolging en bieden kansen voor ons onderwijs

Er borrelt en broeit al jaren van alles aan onvrede, als een soort veenbrand, onder leraren, ouders, leerlingen, opleiders en besturen. Er lopen verschillende parallelle ontwikkelingen op vernieuwing c.q. verbetering van ons onderwijs en het onderwijsstelsel als geheel naast en door elkaar. We stellen een willekeurig rijtje samen met onderwerpen en thema’s om dat duidelijk te maken.

Voor- en tegenstanders van passend onderwijs zijn druk om hun eigen gelijk te halen, er zijn volop ideeën en concepten voor goed pedagogisch-didactisch onderwijs, voor ecologisch-pedagogisch opvoeding en onderwijs, er bestaat een groeiende weerstand om leerlingen te laten “leren voor de toets”, er is een groot protest geweest tegen de grote administratieve werklast en hoge werkdruk, er verschijnen boeken met titels als: de sensitieve leraar, de leraar centraal, de leerling centraal, de trauma-sensitieve school, de gelukkige school, de pedagogisch-optimistische leraar, co-teaching, provocatieve pedagogiek, OnsOnderwijs2032, er verschijnen aan de lopende band e-books en audio-books van onduidelijke uitgeverijen of blogs. Daarnaast ontstaan in gemeenten en wijken allerlei multidisciplinaire initiatieven om in netwerken rond een kind samen op te trekken (wijkteams, ggz, jeugdhulp, scholen, voorlichting, preventie, politie) en heerst er al sinds jaar en dag grote onvrede over de kloof tussen PO en VO.

Dat er veel onvrede onder leraren bestaat over de knellende toetscultuur, het maken van eindeloos lange groepsplannen in het PO en de eisen die het ministerie van OCW of de Inspectie stelt aan leraren en scholen is overduidelijk. Dat er veel misverstanden bestaan over de wet en toezicht, eisen aan het onderwijs wordt duidelijk met twee citaten uit “Ruimte in regels” van OCW (2017)**.

Wat wordt er ten minste van de school verwacht? Dit zegt het Onderzoekskader 2017:

“Als school moet u de ontwikkeling van de leerlingen systematisch volgen. Zo kunt u het onderwijs afstemmen op de leerlingen en kunnen leerlingen een ononderbroken ontwikkeling doorlopen. Maar hóe u als school zicht houdt op de ontwikkeling is vrij, zolang het onderwijs goed op de ontwikkeling van elke leerling aansluit, p.16”.

En verder….”De leraren creëren een leerklimaat waardoor leerlingen actief en betrokken zijn. Met geschikte opdrachten en heldere uitleg structureert de leraar het onderwijsaanbod zo dat de leerling het zich eigen kan maken. De leraren stemmen de instructies en spelbegeleiding, opdrachten en onderwijstijd af op de behoeften van groepen en individuele leerlingen. De afstemming is zowel op ondersteuning als op uitdaging gericht, afhankelijk van de behoeften van leerlingen, p.21.”

De in deze twee citaten herleidbare visie op een inclusieve samenleving verlangt naar inclusieve lerarenopleidingen (die op hun beurt samenwerken en hun curriculum delen met andere opleidingen (pedagogiek, toegepaste psychologie, praktijkondersteuners, social work) en leraren die naast een erkende (vak)kennisbasis in het curriculum ook getraind worden in zelfinzicht en reflectie op eigen handelen, gespreksvaardigheden en samenwerken in netwerken rond de leerling. Daarnaast hebben lerarenopleiders hoge verwachtingen van studenten, bieden een rijk aanbod met scaffolding zodat ook studenten met minder voorkennis toch veel kunnen leren, een focus op het leren van leerlingen (en studenten) en niet op het aanbod, cultureel kapitaal en burgerschapsontwikkeling voor de studenten. Er is vast nog veel meer over te zeggen maar daarover verschijnen binnenkort wel weer nieuwe publicaties.

Wanneer er door zoveel verschillende mensen over zowat elk aspect van het onderwijs is nagedacht dan moet dit doordachte adviesrapport toch door velen omarmd en opgepakt worden. De Onderwijsraad geeft concreet aan hoe ons onderwijs, inclusief de samenvoeging van de gescheiden opleidingen voor primair en secundair onderwijs tot één lerarenopleiding, te herzien. Dat biedt volgens ons kansen om de veenbrand te blussen.

*voor het genoemde adviesrapport https://www.scienceguide.nl/wp-content/uploads/2018/11/Ruim-baan-voor-leraren-Adviesrapport-Onderwijsraad-embargo-tot-7-november-10.00-uur.pdf

**voor handreiking wet en toezicht : https://www.rijksoverheid.nl/documenten/publicaties/2017/11/13/brochure-ruimte-in-regels